Αγγειοπλαστική τέχνη (Φοινί, Κύπρος)
Dublin Core
Title
Αγγειοπλαστική τέχνη (Φοινί, Κύπρος)
Alternative Title
Pottery Making (Phini, Cyprus)
Subject
Description
Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ΦΟΙΝΙΟΥ. Η αγγειοπλαστική τέχνη παρουσιάστηκε στη ζωή των Κυπρίων από πολύ παλιά, τη Νεολιθική εποχή. Ο Κύπριος τεχνίτης γρήγορα χρησιμοποίησε τις πλαστικές ιδιότητες του αργίλου από το κυπριακό υπέδαφος και δημιούργησε αγγεία για να εξυπηρετήσει τις καθημερινές του ανάγκες. Η εμφάνιση της τέχνης αυτής έφερε επαναστατικές αλλαγές στην καθημερινή του ζωή. Με έμπνευση από το περιβάλλοντα χώρο, την κυπριακή φύση, την ευφυία και τη δεξιοτεχνία του, ο τεχνίτης επέλεγε αυτό που του ήταν χρήσιμο. Το χωριό Φοινί ανέπτυξε μια ξεχωριστή και μεγάλη αγγειοπλαστική παράδοση η ιστορία της οποίας χάνεται μέσα στους αιώνες. Κατά τις τελευταίες εκατονταετίες αποτέλεσε ένα από τα τέσσερα σημαντικότερα κέντρα αγγειοπλαστικής τέχνης στον τόπο μας.
Το Φοινί βρίσκεται στα νότια της οροσειράς του Τροόδους, 3 χλμ από την ιερά μονή της Τροοδίτισσας και 6 χλμ δυτικά από το ορεινό θέρετρο των Πάνω Πλατρών και αποτελεί τη δυτική άκρη των Κρασοχωριών. Η μορφολογία του εδάφους καθώς και τα πετρώδη βουνά, σε συνδυασμό με την άμεση εξάρτηση των εισοδημάτων των κατοίκων του από τις καιρικές συνθήκες, συνέτειναν ώστε οι Φοινιώτες να στραφούν και σε ένα δεύτερο επάγγελμα αυτό του αγγειοπλάστη.
Η τέχνη αυτή αποτέλεσε ένα προσοδοφόρο επάγγελμα για μεγάλο αριθμό κατοίκων. Ολόκληρες οικογένειες ζούσαν από το επάγγελμα αυτό. Οι άντρες ήταν κυρίως πιθαράδες. Οι γυναίκες κατασκεύαζαν ως επί το πλείστον αντικείμενα για τη μεταφορά και φύλαξη των γεωργικών προϊόντων και του νερού. Κατά τον 20ο αιώνα η αγγειοπλαστική τέχνη του Φοινιού εξελίχθηκε και διασώθηκε ως οικοτεχνία.
Στο Φοινί οι άντρες κατασκεύαζαν στο χέρι χωρίς τροχό τα μεγάλα δοχεία, τα πιθάρια, που προορίζονταν για την αποθήκευση νερού και κρασιού. Πολλές είναι οι μαρτυρίες για τους «πλανόδιους τεχνίτες», τους αγγειοπλάστες του Φοινιού. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες οι Φοινιώτες πιθαράδες, ταξίδευαν στα γύρω χωριά όπου γινόταν μεγάλη παραγωγή κρασιού και στάθμευαν σε μέρη όπου υπήρχε κατάλληλο χώμα, κοντά σε βίνες από κοκκινόχωμα το οποίο χρησιμοποιούσαν για την επιτόπου κατασκευή των πιθαριών.
Πολλά από αυτά τα πιθάρια φέρουν χαραγμένο το όνομα του κατασκευαστή τους και την ημερομηνία κατασκευής τους. Εξαιτίας της ανάπτυξης της τέχνης αυτής, το Φοινί γρήγορα έγινε το κέντρο παραγωγής πιθαριών των κρασοχωριών. Η ευημερία και η ανάπτυξη του χωριού από τα εισοδήματα της τέχνης αυτής έγινε αφορμή για επέκτασή της αργότερα και στα γύρω χωριά της περιοχής.
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΟΙΝΙΩΤΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΟΙΑ
Στο οδοιπορικό που ακολουθεί, παρέα με τις Φοινιώτισσες σύγχρονες αγγειοπλάστριες παρουσιάζουμε όλα τα στάδια παραγωγής, από τη συλλογή του χώματος, την ετοιμασία του πηλού, την κατασκευή των αγγείων και το ψήσιμο τους σε παραδοσιακό καμίνι.
Η ετοιμασία της πρώτης ύλης
Η εξεύρεση, συλλογή και μεταφορά της πρώτης ύλης ήταν ως επί το πλείστων αντρική εργασία. Για την ετοιμασία του πηλού για τα μεγάλα πιθάρια και τις κούζες συνήθως χρειάζονται δύο είδη χώματος, το «άσπρο» και το «κόκκινο» ενώ για τα διακοσμητικά μικρά είδη αγγειοπλαστικής χρησιμοποιείτε μόνο το κόκκινο. Το χώμα προέρχεται από τις γύρω περιοχές κοντά στο χωριό.
Μετά την ανόρυξη και τη μεταφορά στο χωριό, ακολουθεί το άπλωμα και το στέγνωμα του χώματος. Στη συνέχεια γίνεται το «κοπάνισμα» για να σπάσουν οι σβόλοι. Αυτό επιτυγχάνεται με ξύλινο εργαλείο, το «κουπάνι», ειδικά κατασκευασμένο από σκληρό ξύλο. Ακολουθεί το κοσκίνισμα που γίνεται με ειδικό κόσκινο για να αφαιρεθούν οι πέτρες και άλλα ξένα σώματα. Το ζύμωμα γίνεται σε ειδικά κατασκευασμένη γούρνα. Το χώμα ραντίζεται με νερό και μετά αναμιγνύεται με ειδικό ξυλόφτυαρο. Αφού ολοκληρωθεί το ζύμωμα, ο πηλός μεταφέρεται στο χώρο εργασίας και είναι έτοιμος για χρήση.
Η κατασκευή αγγείων σήμερα
Τα χειροποίητα αγγεία του Φοινιού, εξακολουθούν να γίνονται με τον ίδιο τρόπο όπως γίνονταν χιλιάδες χρόνια πριν, χωρίς μεγάλες αλλαγές. Η φόρμα των αγγείων, γίνεται πάνω στο παραδοσιακό «γυριστάρι». Η Φοινιώτισσα αγγειοπλάστρια καθισμένη ή/και όρθια, τοποθετεί το γυριστάρι μπροστά της, με τον πηλό στοιβαγμένο στο πλάι. Στην επιφάνεια του γυρισταριού στερεώνεται ο φελλός με τρία μικρά κομμάτια πηλού. Ο φελλός χρησιμεύει για την εύκολη μεταφορά του αγγείου όταν είναι ακόμη μαλακό, αμέσως μετά την κατασκευή του.
Στο κέντρο της επιφάνειας του φελλού, τοποθετείται ένα κομμάτι πηλός, σε σχήμα μπάλας, ανάλογα με το μέγεθος του αγγείου που πρόκειται να κατασκευαστεί. Το γυριστάρι περιστρέφεται και η αγγειοπλάστρια αρχίζει με τη γροθιά της να κάνει ελαφρά κτυπήματα πάνω στην μπάλα του πηλού δημιουργώντας έτσι τη βάση του αγγείου. Ακολούθως, με τη βοήθεια του αριστερού χεριού, πιέζοντας εσωτερικά και με το καλάμι εξωτερικά στο δεξί χέρι, πλάθει τα τοιχώματα του αγγείου δίνοντάς του το ανάλογο σχήμα. Όταν χρειάζεται, ο τροχός γυρίζει και καθοδηγείται με το πόδι ή/και το χέρι. Αυτό επαναλαμβάνεται πολλές φορές μέχρι να ολοκληρωθεί η φόρμα του αγγείου. Κατά διαστήματα η τεχνίτρια βρέχει το αγγείο με ένα μικρό βρεγμένο κομμάτι υφάσματος για να βοηθήσει τον πηλό να πάει πιο εύκολα προς τα πάνω.
Μετά τη φόρμα του αγγείου η τεχνίτρια θα γυαλίσει τα τοιχώματά του με βρεγμένο ρούχο και θα το παραμερίσει κάπου στη σκιά, μακριά από τα ρεύματα του αέρα μέχρι την επόμενη μέρα. Την επόμενη μέρα θα αφαιρέσει με ξυλομάχαιρο τον πηλό ώστε να το κάνει ομοιόπαχο. Μετά θα το γυαλίσει με βρεγμένο πανί και θα το στιλβώσει ελαφρά με το εξωτερικό του καλαμιού. Ανάλογα με το είδος του αγγείου, θα του προσθέσει χέρια, πλαστική διακόσμηση όπως μαργαρίτες, κουκουνάρια, πουλάκια, ανθρωπάκια, καννούρκα κ.ά. Θα ακολουθήσει το στέγνωμα σε σκιερό μέρος. Όταν στεγνώσουν τελείως, τα αγγεία είναι έτοιμα για καμίνιασμα.
Το καμίνιασμα των αγγείων
Τα αγγεία μετά το στέγνωμα ψήνονται σε καμίνι ξύλων. Πρώτα τοποθετούνται τα μεγάλα αγγεία και μετά ακολουθούν τα μικρότερα. Η φωτιά ανάβει στον κάτω θάλαμο και η θερμότητα μεταφέρεται από τις τρύπες του πατώματος στο πάνω μέρος. Το ψήσιμο διαρκεί από 10 έως 12 ώρες ανάλογα με το μέγεθος των αγγείων. Αρχικά γίνεται η προθέρμανση του καμινιού και σταδιακά η φωτιά δυναμώνει. Το ψήσιμο των αγγείων γίνεται εμπειρικά από πεπειραμένους αγγειοπλάστες. Όταν τελειώσει ο κύκλος ψησίματος και ελαττωθεί η θερμοκρασία του καμινιού δηλαδή μετά από 10 έως 12 ώρες, τα αγγεία είναι έτοιμα για χρήση.
Τα πιθάρια
Τα εξειδικευμένα βιομηχανικά προϊόντα εισαγωγής και η εμφάνιση ειδών μαζικής παραγωγής στην αγορά, αντικατέστησαν τα χειροποίητα είδη. Την ίδια τύχη είχαν και τα πιθάρια. Η κατασκευή τους ήταν δύσκολη και χρονοβόρα γι' αυτό και η παραγωγή τους ανακόπηκε γύρω στα μέσα του 20ου αιώνα. Τα αγγεία αυτά ήταν μεγάλα γι' αυτό κατασκευάζονταν κυρίως στον τόπο χρήσης τους. Τα κατασκεύαζαν κυρίως άντρες, οι πιθαράδες. Η πρώτη ύλη που χρησιμοποιούσαν προερχόταν από τις γύρω περιοχές. Επειδή η ποσότητα που χρειαζόταν ήταν πολύ μεγάλη πολλές φορές οι πιθαράδες επέλεγαν τον τόπο κατασκευής των πιθαριών κοντά σε βίνες από κοκκινόχωμα. Η ετοιμασία της πρώτης ύλης είναι η ίδια όπως και για τα άλλα αγγεία.
Η κατασκευή τους διαρκούσε 15 με 20 ημέρες ανάλογα με το μέγεθος τους. Ο πιθαράς έπαιρνε ένα κομμάτι πηλό βάρους τριών - τεσσάρων κιλών για να δημιουργήσει την αρχή του πιθαριού, τη βάση του. Αυτό έπρεπε να ήταν αρκετά χοντρό για να κρατά το υπόλοιπο βάρος του πιθαριού. Την ίδια μέρα δημιουργούσε την αρχή για 5-6 πιθάρια. Κάθε μέρα τοποθετούσε και ένωνε ένα δακτύλιο στο καθένα από αυτά, δηλαδή ετοίμαζε ένα κουλούρι από πηλό και το ένωνε πάνω στο προηγούμενο ακολουθώντας τη φόρμα του πιθαριού. Ο καινούριος δακτύλιος ήταν απαραίτητο να κρατηθεί υγρός μέχρι την επομένη μέρα γι' αυτό και ο πιθαράς κάλυπτε τα αγγεία με φύλλα καρυδιάς ή αμπελιού. Στη συνέχεια ο πιθαράς έπλαθε νέο χοντρό κουλούρι πηλού και το έστρωνε ομοιόμορφα στο χείλος του προηγούμενου δακτυλίου της προηγούμενης μέρας. Η εργασία αυτή κρατούσε δύο έως και τρεις βδομάδες ανάλογα με το μέγεθος του πιθαριού. Ακολουθούσε το στέγνωμα που διαρκούσε περίπου ένα μήνα. Το ψήσιμο γινόταν σε μεγάλα ειδικά καμίνια που χωρούσαν 4 ως 5 πιθάρια.
Σήμερα, η λειτουργικότητα και η χρήση των αγγείων αυτών έχει υποβαθμιστεί αφού οι αγορές έχουν κατακλυστεί από προϊόντα μαζικής παραγωγής που εκτοπίζουν τα χειροποίητα προϊόντα. Η εμφάνιση ποικίλων μορφών βιομηχανικών προϊόντων τη δεκαετία του '50 υπήρξε η απαρχή της εγκατάλειψης της τέχνης αυτής. Παράλληλα ο σύγχρονος τρόπος ζωής, έχει διαφοροποιήσει τη χρήση των αγγείων με αποτέλεσμα σήμερα οι λιγοστές Φοινιώτισσες που ασχολούνται με την αγγειοπλαστική τέχνη, να περιορίζονται κυρίως στα χειροποίητα διακοσμητικά πήλινα αγγεία.
Στην κοινότητα το Κοινοτικό Συμβούλιο Φοινιού σε συνεργασία με τον εκπαιδευτή κεραμικής κ. Αντρέα Φασουλίδη, το Σύνδεσμο Αποδήμων Φοινιού και άλλους φορείς έχει αναλάβει μια πολύπλευρη προσπάθεια για την έρευνα, διάσωση και προβολή της παραδοσιακής Φοινιώτικης Αγγειοπλαστικής Τεχνοτροπίας. Παράλληλα τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια για ενθάρρυνση των νέων του Φοινιού όπως ασχοληθούν και... με το επάγγελμα του αγγειοπλάστη. Ως Φοινιώτες είναι καθήκον μας είναι να συμβάλουμε στη διατήρηση των λαϊκών αυτών στοιχείων που μας προσδιορίζουν ως λαό και ως έθνος αφού αποτελούν ένα πολύτιμο ιστορικό στοιχείο για τη γνώση του πολιτισμού του τόπου μας.
Το κέρμα των 10 σεντ της κυπριακής λίρας
Το Φοινί υπήρξε αναμφίβολα ένα από τα τέσσερα σημαντικότερα κέντρα αγγειοπλαστικής τέχνης στην Κύπρο. Για αιώνες κάθε σπίτι ήταν και ένα αγγειοπλαστείο. Απόδειξη της τέχνης και της φήμης των Φοινιωτών είναι το γνωστό φοινιώτικο αγγείο που κοσμούσε για σχεδόν δύο δεκαετίες το κέρμα των 10 σεντς της Κυπριακή Λίρας μέχρι και το Δεκέμβριο 2007. Από την 1η Ιανουαρίου 2008 σταμάτησε η κυκλοφορία του με την αντικατάσταση της Κυπριακής Λίρας, και την υιοθέτηση του Ευρώ.
Το Φοινί βρίσκεται στα νότια της οροσειράς του Τροόδους, 3 χλμ από την ιερά μονή της Τροοδίτισσας και 6 χλμ δυτικά από το ορεινό θέρετρο των Πάνω Πλατρών και αποτελεί τη δυτική άκρη των Κρασοχωριών. Η μορφολογία του εδάφους καθώς και τα πετρώδη βουνά, σε συνδυασμό με την άμεση εξάρτηση των εισοδημάτων των κατοίκων του από τις καιρικές συνθήκες, συνέτειναν ώστε οι Φοινιώτες να στραφούν και σε ένα δεύτερο επάγγελμα αυτό του αγγειοπλάστη.
Η τέχνη αυτή αποτέλεσε ένα προσοδοφόρο επάγγελμα για μεγάλο αριθμό κατοίκων. Ολόκληρες οικογένειες ζούσαν από το επάγγελμα αυτό. Οι άντρες ήταν κυρίως πιθαράδες. Οι γυναίκες κατασκεύαζαν ως επί το πλείστον αντικείμενα για τη μεταφορά και φύλαξη των γεωργικών προϊόντων και του νερού. Κατά τον 20ο αιώνα η αγγειοπλαστική τέχνη του Φοινιού εξελίχθηκε και διασώθηκε ως οικοτεχνία.
Στο Φοινί οι άντρες κατασκεύαζαν στο χέρι χωρίς τροχό τα μεγάλα δοχεία, τα πιθάρια, που προορίζονταν για την αποθήκευση νερού και κρασιού. Πολλές είναι οι μαρτυρίες για τους «πλανόδιους τεχνίτες», τους αγγειοπλάστες του Φοινιού. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες οι Φοινιώτες πιθαράδες, ταξίδευαν στα γύρω χωριά όπου γινόταν μεγάλη παραγωγή κρασιού και στάθμευαν σε μέρη όπου υπήρχε κατάλληλο χώμα, κοντά σε βίνες από κοκκινόχωμα το οποίο χρησιμοποιούσαν για την επιτόπου κατασκευή των πιθαριών.
Πολλά από αυτά τα πιθάρια φέρουν χαραγμένο το όνομα του κατασκευαστή τους και την ημερομηνία κατασκευής τους. Εξαιτίας της ανάπτυξης της τέχνης αυτής, το Φοινί γρήγορα έγινε το κέντρο παραγωγής πιθαριών των κρασοχωριών. Η ευημερία και η ανάπτυξη του χωριού από τα εισοδήματα της τέχνης αυτής έγινε αφορμή για επέκτασή της αργότερα και στα γύρω χωριά της περιοχής.
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΟΙΝΙΩΤΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΟΙΑ
Στο οδοιπορικό που ακολουθεί, παρέα με τις Φοινιώτισσες σύγχρονες αγγειοπλάστριες παρουσιάζουμε όλα τα στάδια παραγωγής, από τη συλλογή του χώματος, την ετοιμασία του πηλού, την κατασκευή των αγγείων και το ψήσιμο τους σε παραδοσιακό καμίνι.
Η ετοιμασία της πρώτης ύλης
Η εξεύρεση, συλλογή και μεταφορά της πρώτης ύλης ήταν ως επί το πλείστων αντρική εργασία. Για την ετοιμασία του πηλού για τα μεγάλα πιθάρια και τις κούζες συνήθως χρειάζονται δύο είδη χώματος, το «άσπρο» και το «κόκκινο» ενώ για τα διακοσμητικά μικρά είδη αγγειοπλαστικής χρησιμοποιείτε μόνο το κόκκινο. Το χώμα προέρχεται από τις γύρω περιοχές κοντά στο χωριό.
Μετά την ανόρυξη και τη μεταφορά στο χωριό, ακολουθεί το άπλωμα και το στέγνωμα του χώματος. Στη συνέχεια γίνεται το «κοπάνισμα» για να σπάσουν οι σβόλοι. Αυτό επιτυγχάνεται με ξύλινο εργαλείο, το «κουπάνι», ειδικά κατασκευασμένο από σκληρό ξύλο. Ακολουθεί το κοσκίνισμα που γίνεται με ειδικό κόσκινο για να αφαιρεθούν οι πέτρες και άλλα ξένα σώματα. Το ζύμωμα γίνεται σε ειδικά κατασκευασμένη γούρνα. Το χώμα ραντίζεται με νερό και μετά αναμιγνύεται με ειδικό ξυλόφτυαρο. Αφού ολοκληρωθεί το ζύμωμα, ο πηλός μεταφέρεται στο χώρο εργασίας και είναι έτοιμος για χρήση.
Η κατασκευή αγγείων σήμερα
Τα χειροποίητα αγγεία του Φοινιού, εξακολουθούν να γίνονται με τον ίδιο τρόπο όπως γίνονταν χιλιάδες χρόνια πριν, χωρίς μεγάλες αλλαγές. Η φόρμα των αγγείων, γίνεται πάνω στο παραδοσιακό «γυριστάρι». Η Φοινιώτισσα αγγειοπλάστρια καθισμένη ή/και όρθια, τοποθετεί το γυριστάρι μπροστά της, με τον πηλό στοιβαγμένο στο πλάι. Στην επιφάνεια του γυρισταριού στερεώνεται ο φελλός με τρία μικρά κομμάτια πηλού. Ο φελλός χρησιμεύει για την εύκολη μεταφορά του αγγείου όταν είναι ακόμη μαλακό, αμέσως μετά την κατασκευή του.
Στο κέντρο της επιφάνειας του φελλού, τοποθετείται ένα κομμάτι πηλός, σε σχήμα μπάλας, ανάλογα με το μέγεθος του αγγείου που πρόκειται να κατασκευαστεί. Το γυριστάρι περιστρέφεται και η αγγειοπλάστρια αρχίζει με τη γροθιά της να κάνει ελαφρά κτυπήματα πάνω στην μπάλα του πηλού δημιουργώντας έτσι τη βάση του αγγείου. Ακολούθως, με τη βοήθεια του αριστερού χεριού, πιέζοντας εσωτερικά και με το καλάμι εξωτερικά στο δεξί χέρι, πλάθει τα τοιχώματα του αγγείου δίνοντάς του το ανάλογο σχήμα. Όταν χρειάζεται, ο τροχός γυρίζει και καθοδηγείται με το πόδι ή/και το χέρι. Αυτό επαναλαμβάνεται πολλές φορές μέχρι να ολοκληρωθεί η φόρμα του αγγείου. Κατά διαστήματα η τεχνίτρια βρέχει το αγγείο με ένα μικρό βρεγμένο κομμάτι υφάσματος για να βοηθήσει τον πηλό να πάει πιο εύκολα προς τα πάνω.
Μετά τη φόρμα του αγγείου η τεχνίτρια θα γυαλίσει τα τοιχώματά του με βρεγμένο ρούχο και θα το παραμερίσει κάπου στη σκιά, μακριά από τα ρεύματα του αέρα μέχρι την επόμενη μέρα. Την επόμενη μέρα θα αφαιρέσει με ξυλομάχαιρο τον πηλό ώστε να το κάνει ομοιόπαχο. Μετά θα το γυαλίσει με βρεγμένο πανί και θα το στιλβώσει ελαφρά με το εξωτερικό του καλαμιού. Ανάλογα με το είδος του αγγείου, θα του προσθέσει χέρια, πλαστική διακόσμηση όπως μαργαρίτες, κουκουνάρια, πουλάκια, ανθρωπάκια, καννούρκα κ.ά. Θα ακολουθήσει το στέγνωμα σε σκιερό μέρος. Όταν στεγνώσουν τελείως, τα αγγεία είναι έτοιμα για καμίνιασμα.
Το καμίνιασμα των αγγείων
Τα αγγεία μετά το στέγνωμα ψήνονται σε καμίνι ξύλων. Πρώτα τοποθετούνται τα μεγάλα αγγεία και μετά ακολουθούν τα μικρότερα. Η φωτιά ανάβει στον κάτω θάλαμο και η θερμότητα μεταφέρεται από τις τρύπες του πατώματος στο πάνω μέρος. Το ψήσιμο διαρκεί από 10 έως 12 ώρες ανάλογα με το μέγεθος των αγγείων. Αρχικά γίνεται η προθέρμανση του καμινιού και σταδιακά η φωτιά δυναμώνει. Το ψήσιμο των αγγείων γίνεται εμπειρικά από πεπειραμένους αγγειοπλάστες. Όταν τελειώσει ο κύκλος ψησίματος και ελαττωθεί η θερμοκρασία του καμινιού δηλαδή μετά από 10 έως 12 ώρες, τα αγγεία είναι έτοιμα για χρήση.
Τα πιθάρια
Τα εξειδικευμένα βιομηχανικά προϊόντα εισαγωγής και η εμφάνιση ειδών μαζικής παραγωγής στην αγορά, αντικατέστησαν τα χειροποίητα είδη. Την ίδια τύχη είχαν και τα πιθάρια. Η κατασκευή τους ήταν δύσκολη και χρονοβόρα γι' αυτό και η παραγωγή τους ανακόπηκε γύρω στα μέσα του 20ου αιώνα. Τα αγγεία αυτά ήταν μεγάλα γι' αυτό κατασκευάζονταν κυρίως στον τόπο χρήσης τους. Τα κατασκεύαζαν κυρίως άντρες, οι πιθαράδες. Η πρώτη ύλη που χρησιμοποιούσαν προερχόταν από τις γύρω περιοχές. Επειδή η ποσότητα που χρειαζόταν ήταν πολύ μεγάλη πολλές φορές οι πιθαράδες επέλεγαν τον τόπο κατασκευής των πιθαριών κοντά σε βίνες από κοκκινόχωμα. Η ετοιμασία της πρώτης ύλης είναι η ίδια όπως και για τα άλλα αγγεία.
Η κατασκευή τους διαρκούσε 15 με 20 ημέρες ανάλογα με το μέγεθος τους. Ο πιθαράς έπαιρνε ένα κομμάτι πηλό βάρους τριών - τεσσάρων κιλών για να δημιουργήσει την αρχή του πιθαριού, τη βάση του. Αυτό έπρεπε να ήταν αρκετά χοντρό για να κρατά το υπόλοιπο βάρος του πιθαριού. Την ίδια μέρα δημιουργούσε την αρχή για 5-6 πιθάρια. Κάθε μέρα τοποθετούσε και ένωνε ένα δακτύλιο στο καθένα από αυτά, δηλαδή ετοίμαζε ένα κουλούρι από πηλό και το ένωνε πάνω στο προηγούμενο ακολουθώντας τη φόρμα του πιθαριού. Ο καινούριος δακτύλιος ήταν απαραίτητο να κρατηθεί υγρός μέχρι την επομένη μέρα γι' αυτό και ο πιθαράς κάλυπτε τα αγγεία με φύλλα καρυδιάς ή αμπελιού. Στη συνέχεια ο πιθαράς έπλαθε νέο χοντρό κουλούρι πηλού και το έστρωνε ομοιόμορφα στο χείλος του προηγούμενου δακτυλίου της προηγούμενης μέρας. Η εργασία αυτή κρατούσε δύο έως και τρεις βδομάδες ανάλογα με το μέγεθος του πιθαριού. Ακολουθούσε το στέγνωμα που διαρκούσε περίπου ένα μήνα. Το ψήσιμο γινόταν σε μεγάλα ειδικά καμίνια που χωρούσαν 4 ως 5 πιθάρια.
Σήμερα, η λειτουργικότητα και η χρήση των αγγείων αυτών έχει υποβαθμιστεί αφού οι αγορές έχουν κατακλυστεί από προϊόντα μαζικής παραγωγής που εκτοπίζουν τα χειροποίητα προϊόντα. Η εμφάνιση ποικίλων μορφών βιομηχανικών προϊόντων τη δεκαετία του '50 υπήρξε η απαρχή της εγκατάλειψης της τέχνης αυτής. Παράλληλα ο σύγχρονος τρόπος ζωής, έχει διαφοροποιήσει τη χρήση των αγγείων με αποτέλεσμα σήμερα οι λιγοστές Φοινιώτισσες που ασχολούνται με την αγγειοπλαστική τέχνη, να περιορίζονται κυρίως στα χειροποίητα διακοσμητικά πήλινα αγγεία.
Στην κοινότητα το Κοινοτικό Συμβούλιο Φοινιού σε συνεργασία με τον εκπαιδευτή κεραμικής κ. Αντρέα Φασουλίδη, το Σύνδεσμο Αποδήμων Φοινιού και άλλους φορείς έχει αναλάβει μια πολύπλευρη προσπάθεια για την έρευνα, διάσωση και προβολή της παραδοσιακής Φοινιώτικης Αγγειοπλαστικής Τεχνοτροπίας. Παράλληλα τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια για ενθάρρυνση των νέων του Φοινιού όπως ασχοληθούν και... με το επάγγελμα του αγγειοπλάστη. Ως Φοινιώτες είναι καθήκον μας είναι να συμβάλουμε στη διατήρηση των λαϊκών αυτών στοιχείων που μας προσδιορίζουν ως λαό και ως έθνος αφού αποτελούν ένα πολύτιμο ιστορικό στοιχείο για τη γνώση του πολιτισμού του τόπου μας.
Το κέρμα των 10 σεντ της κυπριακής λίρας
Το Φοινί υπήρξε αναμφίβολα ένα από τα τέσσερα σημαντικότερα κέντρα αγγειοπλαστικής τέχνης στην Κύπρο. Για αιώνες κάθε σπίτι ήταν και ένα αγγειοπλαστείο. Απόδειξη της τέχνης και της φήμης των Φοινιωτών είναι το γνωστό φοινιώτικο αγγείο που κοσμούσε για σχεδόν δύο δεκαετίες το κέρμα των 10 σεντς της Κυπριακή Λίρας μέχρι και το Δεκέμβριο 2007. Από την 1η Ιανουαρίου 2008 σταμάτησε η κυκλοφορία του με την αντικατάσταση της Κυπριακής Λίρας, και την υιοθέτηση του Ευρώ.
Source
Official Website of Phini Community (www.phinivillage.com)
Επίσημη ιστοσελίδα Κοινότητας Φοινιού (www.phinivillage.com)
Publisher
Library of Cyprus University of Technology
Digital Heritage Research Lab of Cyprus University of Technology
Date
Contributor
Giannis Neophytou
Γιάννης Νεοφύτου
Rights
Απαγορεύεται η δημοσίευση ή αναπαραγωγή, ηλεκτρονική ή άλλη χωρίς τη γραπτή συγκατάθεση των δημιουργών.
Format
JPG
Language
EN, EL
Type
Identifier
PHINI013_06_07
Coverage
34.895440, 32.836282
Files
Collection
Citation
Community Council Phini and Κοινοτικό Συμβούλιο Φοινιού, “Αγγειοπλαστική τέχνη (Φοινί, Κύπρος),” Αψίδα, accessed November 5, 2024, https://apsida.cut.ac.cy/items/show/29689.