Η Βούρκα του Βοσκού (Φοινί, Κύπρος)
Dublin Core
Title
Η Βούρκα του Βοσκού (Φοινί, Κύπρος)
Alternative Title
Vourka Making (Phini, Cyprus)
Subject
Description
Το χωριό Φοινί ανέπτυξε μια ξεχωριστή και μεγάλη παράδοση στη κατασκευή της παραδοσιακής «ΒΟΥΡΚΑΣ», η ιστορία της οποίας χάνεται μέσα στους αιώνες. Τα τελευταία χρόνια η τέχνη αυτή ήταν ευρέως διαδεδομένη κυρίως από τους άντρες βοσκούς της κοινότητας οι οποίοι κατασκεύαζαν και ασκιά για κρασί με πανομοιότυπη τεχνοτροπία.
Την τέχνη της παραδοσιακής «βούρκας» (δισάκι που χρησιμοποιούσαν οι βοσκοί κατασκευασμένο από δέρμα ζώου κυρίως κατσίκας) την συναντούμε στο Φοινί τους τελευταίους αιώνες. Το πιο πιθανό η τέχνη αυτή να έχει τις ρίζες της στη Πάφο και τους παφίτες βοσκούς της εποχής. Ο πατέρας του Σύγχρονου «Βούρκατζιη» ο Νεοκλής ο Παφίτης ήταν ξακουστός στην περιοχή για την δεξιότητα και ικανότητα του στην κατασκευή της «βούρκας». Η διαδικασία για την κατασκευή της είναι άκρως ενδιαφέρουσα και σε αυτή θα μας ταξιδέψει χρόνια πίσω στη παράδοσή μας ο Νεόφυτος Νεοφύτου που αν και σήμερα ασχολείται μόνο ερασιτεχνικά είναι από τους λίγους Φοινιώτες που ασχολούνται σήμερα με την παραδοσιακή αυτή τέχνη.
Για την κατασκευή της Βούρκας χρειάζεται ένα τομάρι ζώου ολόκληρο από το λαιμό μέχρι τα πόδια. Σημειώνουμε ότι κατά την σφαγή του ζώου θα πρέπει ο σφαγέας (χασάπης) να προσέξει έτσι ώστε το δέρμα του ζώου να διατηρηθεί ολόκληρο και ανέπαφο διαφορετικά δεν θα είναι κατάλληλο για την ετοιμασία της βούρκας.
Παλαιότερα κατά την σφαγή του ζώου αφού την μαδούσαν με βραστό νερό την κατσίκα την έγδερναν. Στην συνέχεια αλάτιζαν γερά το δέρμα και το ξέραιναν τεντωμένο στον ήλιο, για να γίνει το πετσί, που χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή της «βούρκας».
Ακολούθως το δέρμα θα πρέπει να τύχει της κατάλληλης επεξεργασίας σε Βυρσοδεψείο με φυτική κατεργασία από ρούδι και βελανίδι, για την δέψη του δέρματος και αφαίρεση της τρίχας από το τομάρι. Τα κατεργασμένα (τομάρια) δέρματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τσάντες, πορτοφόλια, σανδάλια και φυσικά είδη λαϊκής τέχνης όπως και αυτής της «Βούρκας».
Όπως ο ίδιος μας αναφέρει... λόγω της λειτουργίας των Κεντρικών Σφαγείων σε συνδυασμό με τα Βυρσοδεψία η διαθεσιμότητα ολόκληρων τομαριών για την κατασκευή της Βούρκας στις μέρες μας είναι περιορισμένη με αποτέλεσμα τα δέρματα που είναι διαθέσιμα και κατάλληλα για την κατασκευής της να είναι και πανάκριβα.
Ο ίδιος προσπαθεί από μόνος του... κυρίως για τις Πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις στις οποίες λαμβάνει μέρος να προμηθεύεται τις πρώτες ύλες σε δέρματα που χρειάζεται έτσι ώστε να κρατάει σήμερα... αυτή παραδοσιακή τέχνη ακόμα ζωντανή.
Για την κατασκευή της βούρκας όπως ο ίδιος μας εξηγεί θα πρέπει αφού έχει το δέρμα να το βάλει σε νερό να μουλιάσει για λίγο χρονικό διάστημα έτσι ώστε αυτό να καταστεί λείο και εύκαμπτο και να μπορεί έτσι ο ίδιος να το επεξεργαστεί κατάλληλα για την ετοιμασία της βούρκας.
Σύμφωνα με τον Νεόφυτο παρόλο που στα Βυρσοδεψία σήμερα χρησιμοποιούνται σύγχρονες μέθοδοι για την δέψη του δέρματος, τα δέρματα στις μέρες είναι πιο χοντρά, και πιο σκληρά σε σχέση με αυτά που ήταν διαθέσιμα παλαιότερα... και που ή δέψη τους δέρματος γινόταν χειρωνακτικά χωρίς μηχανική ή τεχνολογική υποστήριξη.
Παρακολουθώντας τον Νεόφυτο να κατασκευάζει την βούρκα... το δέρμα μοιράζεται (διπλώνεται) από πάνω προς τα κάτω μέχρι τον ομφαλό του ζώου. Η καλή πλευρά του τομαριού χρησιμοποιείται για το εσωτερικό μέρος της βούρκας και μετά το δίπλωμα τα «κλώσια» που θα κοπούν σε λεπτές λωρίδες από κάτω προς τα πάνω να έχουν καλύτερη αισθητική. Όπως ο ίδιος μας εξηγεί έτσι γινόταν και τα παλιά χρόνια η καθαρή πλευρά τους δέρματος να ήταν στο εσωτερικό της βούρκας αφού αυτή ήταν για τους βοσκούς το μέσο εκείνο για την μεταφορά του φαγητού τους στους αγρούς.
Από όλο το τομάρι τίποτα δεν πετιέται... Ο λαιμός του δέρματος χρησιμοποιείται για την κατασκευή των «λιταρκών» (στηριγμάτων της πλάτης), και τα πόδια για την στήριξη της βάσης στο κάτω μέρος της «βούρκας».
Το τελικό αποτέλεσμα είναι άκρως ενδιαφέρον και εντυπωσιακό. Αφού τελειώσει η «βούρκα» χρειάζεται να μουλιάσει ξανά σε νερό για μερικά λεπτά. Ακολούθως αφού αφαιρεθεί από το νερό όπως είναι η βούρκα μουλιασμένη τοποθετείτε στο εσωτερικό της νάιλον σακούλι το οποίο γεμίζει με κάτι στερεό (στα παλιά χρόνια χρησιμοποιείτο σιτάρι), έτσι ώστε να πάρει το σχήμα της και να στεγνώσει.
Αφού στεγνώσει αφαιρείται με το νάιλον με το περιεχόμενο που έχει τοποθετηθεί στο εσωτερικό της και η βούρκα είναι έτοιμη. Ανάλογα με τη χρήση της η «βούρκα» μπορεί να αντέξει μια ολόκληρη ζωή.
Την τέχνη της παραδοσιακής «βούρκας» (δισάκι που χρησιμοποιούσαν οι βοσκοί κατασκευασμένο από δέρμα ζώου κυρίως κατσίκας) την συναντούμε στο Φοινί τους τελευταίους αιώνες. Το πιο πιθανό η τέχνη αυτή να έχει τις ρίζες της στη Πάφο και τους παφίτες βοσκούς της εποχής. Ο πατέρας του Σύγχρονου «Βούρκατζιη» ο Νεοκλής ο Παφίτης ήταν ξακουστός στην περιοχή για την δεξιότητα και ικανότητα του στην κατασκευή της «βούρκας». Η διαδικασία για την κατασκευή της είναι άκρως ενδιαφέρουσα και σε αυτή θα μας ταξιδέψει χρόνια πίσω στη παράδοσή μας ο Νεόφυτος Νεοφύτου που αν και σήμερα ασχολείται μόνο ερασιτεχνικά είναι από τους λίγους Φοινιώτες που ασχολούνται σήμερα με την παραδοσιακή αυτή τέχνη.
Για την κατασκευή της Βούρκας χρειάζεται ένα τομάρι ζώου ολόκληρο από το λαιμό μέχρι τα πόδια. Σημειώνουμε ότι κατά την σφαγή του ζώου θα πρέπει ο σφαγέας (χασάπης) να προσέξει έτσι ώστε το δέρμα του ζώου να διατηρηθεί ολόκληρο και ανέπαφο διαφορετικά δεν θα είναι κατάλληλο για την ετοιμασία της βούρκας.
Παλαιότερα κατά την σφαγή του ζώου αφού την μαδούσαν με βραστό νερό την κατσίκα την έγδερναν. Στην συνέχεια αλάτιζαν γερά το δέρμα και το ξέραιναν τεντωμένο στον ήλιο, για να γίνει το πετσί, που χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή της «βούρκας».
Ακολούθως το δέρμα θα πρέπει να τύχει της κατάλληλης επεξεργασίας σε Βυρσοδεψείο με φυτική κατεργασία από ρούδι και βελανίδι, για την δέψη του δέρματος και αφαίρεση της τρίχας από το τομάρι. Τα κατεργασμένα (τομάρια) δέρματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τσάντες, πορτοφόλια, σανδάλια και φυσικά είδη λαϊκής τέχνης όπως και αυτής της «Βούρκας».
Όπως ο ίδιος μας αναφέρει... λόγω της λειτουργίας των Κεντρικών Σφαγείων σε συνδυασμό με τα Βυρσοδεψία η διαθεσιμότητα ολόκληρων τομαριών για την κατασκευή της Βούρκας στις μέρες μας είναι περιορισμένη με αποτέλεσμα τα δέρματα που είναι διαθέσιμα και κατάλληλα για την κατασκευής της να είναι και πανάκριβα.
Ο ίδιος προσπαθεί από μόνος του... κυρίως για τις Πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις στις οποίες λαμβάνει μέρος να προμηθεύεται τις πρώτες ύλες σε δέρματα που χρειάζεται έτσι ώστε να κρατάει σήμερα... αυτή παραδοσιακή τέχνη ακόμα ζωντανή.
Για την κατασκευή της βούρκας όπως ο ίδιος μας εξηγεί θα πρέπει αφού έχει το δέρμα να το βάλει σε νερό να μουλιάσει για λίγο χρονικό διάστημα έτσι ώστε αυτό να καταστεί λείο και εύκαμπτο και να μπορεί έτσι ο ίδιος να το επεξεργαστεί κατάλληλα για την ετοιμασία της βούρκας.
Σύμφωνα με τον Νεόφυτο παρόλο που στα Βυρσοδεψία σήμερα χρησιμοποιούνται σύγχρονες μέθοδοι για την δέψη του δέρματος, τα δέρματα στις μέρες είναι πιο χοντρά, και πιο σκληρά σε σχέση με αυτά που ήταν διαθέσιμα παλαιότερα... και που ή δέψη τους δέρματος γινόταν χειρωνακτικά χωρίς μηχανική ή τεχνολογική υποστήριξη.
Παρακολουθώντας τον Νεόφυτο να κατασκευάζει την βούρκα... το δέρμα μοιράζεται (διπλώνεται) από πάνω προς τα κάτω μέχρι τον ομφαλό του ζώου. Η καλή πλευρά του τομαριού χρησιμοποιείται για το εσωτερικό μέρος της βούρκας και μετά το δίπλωμα τα «κλώσια» που θα κοπούν σε λεπτές λωρίδες από κάτω προς τα πάνω να έχουν καλύτερη αισθητική. Όπως ο ίδιος μας εξηγεί έτσι γινόταν και τα παλιά χρόνια η καθαρή πλευρά τους δέρματος να ήταν στο εσωτερικό της βούρκας αφού αυτή ήταν για τους βοσκούς το μέσο εκείνο για την μεταφορά του φαγητού τους στους αγρούς.
Από όλο το τομάρι τίποτα δεν πετιέται... Ο λαιμός του δέρματος χρησιμοποιείται για την κατασκευή των «λιταρκών» (στηριγμάτων της πλάτης), και τα πόδια για την στήριξη της βάσης στο κάτω μέρος της «βούρκας».
Το τελικό αποτέλεσμα είναι άκρως ενδιαφέρον και εντυπωσιακό. Αφού τελειώσει η «βούρκα» χρειάζεται να μουλιάσει ξανά σε νερό για μερικά λεπτά. Ακολούθως αφού αφαιρεθεί από το νερό όπως είναι η βούρκα μουλιασμένη τοποθετείτε στο εσωτερικό της νάιλον σακούλι το οποίο γεμίζει με κάτι στερεό (στα παλιά χρόνια χρησιμοποιείτο σιτάρι), έτσι ώστε να πάρει το σχήμα της και να στεγνώσει.
Αφού στεγνώσει αφαιρείται με το νάιλον με το περιεχόμενο που έχει τοποθετηθεί στο εσωτερικό της και η βούρκα είναι έτοιμη. Ανάλογα με τη χρήση της η «βούρκα» μπορεί να αντέξει μια ολόκληρη ζωή.
Source
Official Website of Phini Community (www.phinivillage.com)
Επίσημη ιστοσελίδα Κοινότητας Φοινιού (www.phinivillage.com)
Publisher
Library of Cyprus University of Technology
Digital Heritage Research Lab of Cyprus University of Technology
Date
Contributor
Giannis Neophytou
Γιάννης Νεοφύτου
Rights
Απαγορεύεται η δημοσίευση ή αναπαραγωγή, ηλεκτρονική ή άλλη χωρίς τη γραπτή συγκατάθεση των δημιουργών.
Format
JPG
Language
EN, EL
Type
Identifier
PHINI014_01_02_03_04_05_06_07_08_09_10
Coverage
34.892353, 32.836706
Hyperlink Item Type Metadata
URL
http://www.phinivillage.com/cgibin/hweb?-A=1082&-V=traditionaljobs
http://www.youtube.com/watch?v=OO3w6ch5iF8
Files
Collection
Citation
Community Council Phini
and Κοινοτικό Συμβούλιο Φοινιού, “Η Βούρκα του Βοσκού (Φοινί, Κύπρος),” Αψίδα, accessed November 4, 2024, https://apsida.cut.ac.cy/items/show/14753.